Interview met Pepijn Zurburg, mede-oprichter en creative director van De Designpolitie, The Daily Gorilla en What Design Can Do

Met designstudio De Designpolitie ontwikkelen Pepijn Zurburg en zijn compagnon Richard van der Laken sinds 1995 merkidentiteiten en krachtige visuele communicatie voor opdrachtgevers als Artis Zoo, Theater Frascati, Interpolis, Pictoright, KPN en de Rabobank. In 2011 zijn Pepijn en Richard gestart met What Design Can Do (WDCD), een platform dat de kracht van design en creativiteit stimuleert als instrument voor sociale verandering. Door middel van evenementen en publicaties prikkelen ze de internationale designgemeenschap met nieuwe inzichten en met ‘design challenges’ dagen ze ontwerpers uit om met antwoorden op de grote vragen van deze tijd te komen.

Met What Design Can Do (WDCD) willen jullie werken aan een wereld die duurzaam, inclusief, rechtvaardig en veilig is. Op welke manier kan design daaraan bijdragen?

We zijn zo’n twaalf jaar geleden begonnen met WDCD. Het zit al in de naam; we vragen aan ontwerpers: “wat kun jij als ontwerper bijdragen aan de wereld?” Daar kun je een keuze in maken: is dat een nieuwe designvaas of een dure jurk? Of is het iets waar je de wereld mee vooruit probeert te helpen en waarmee je wezenlijke maatschappelijke problemen probeert te adresseren? Ontwerpers zijn in staat om nieuwe creatieve ideeën te bedenken en ze hebben toegang tot bepaalde media en technologie. Het probleemoplossend vermogen van een methode als design thinking wordt tegenwoordig breed omarmd door allerlei organisaties en bedrijven. Het is niet zo dat een ontwerper een soort toverstokje heeft en met een briljant idee, ‘poef’, alles beter maakt, want zo werkt het niet. Je hebt het hele ecosysteem nodig om problemen als kansenongelijkheid, armoede, milieu aan te pakken. Het viel ons op dat elk antwoord dat wij als maatschappij kunnen verzinnen hetzelfde verloopt: je hebt politiek, regels, geld, expertise en helemaal aan het eind komt er een ontwerper die het plan uitvoert en alles zichtbaar en tastbaar maakt. Waarom zit die ontwerper niet vooraan in die mix? Wij denken dat de kracht van design en creativiteit essentieel is om te komen tot een eerlijke en duurzame samenleving. Onze programma’s zijn met name gericht op jonge ontwerpers. Die willen we zoveel mogelijk tools geven, trainingen en kansen bieden om mee te werken aan die grote maatschappelijke vraagstukken. In het kader van duurzaamheid proberen we ook steeds mensen met meer ervaring aan jongeren te koppelen. De mensen die ons programma hebben doorlopen, vragen we na een aantal jaar weer terug om bijvoorbeeld nieuwe mensen te coachen.

Jullie zijn gestart als De Designpolitie, maar leiden met WDCD een ander soort organisatie. Wat zijn op organisatorisch vlak de grootste veranderingen geweest?

Richard, mijn compagnon en ik, zijn begonnen als grafisch ontwerper. We hebben elkaar op de academie ontmoet en zijn meteen begonnen met een paar klussen en een studiootje. Dat hebben we eigenlijk vijftien jaar zo gedaan voor allerlei klanten. We deden altijd al zelf geïnitieerde projecten als Gorilla, maar we hebben ook exposities, tijdschriften en allerlei andere dingen ontwikkeld buiten reguliere opdracht/klant situaties. Zo is WDCD ook ontstaan. Wij zagen een kans om zelf een eigen event te organiseren en daarmee is WDCD begonnen. We zijn hierdoor onze eigen klant geworden en dat heeft enorm veel vrijheid en ruimte geschapen. We hebben WDCD heel lang gerund als een ontwerpbureau. Daar zit van nature een specifieke dynamiek in: er komt een vraag, er is een deadline en dan komt er een nieuwe vraag. Dat hebben we echt moeten doorbreken. We moeten langere lijnen uitzetten en naar hogere doelen kijken. Welke competenties heb je in een team nodig? Waar liggen uitdagingen, kansen en bedreigingen? Dan probeer je ook te kijken naar diversiteit en de beste mix aan kwaliteiten, personen en leeftijden die je daarbij nodig hebt. We staan nu als stichting op een kruispunt. We schuiven meer en meer op richting een non-profit goede doelen stichting, maar we zijn ook ondernemend. We initiëren en ontwikkelen nog steeds nieuwe dingen. We verzinnen programmalijnen en activiteiten en zorgen dat daar financiering voor komt, maar dat is op een bepaalde manier altijd op onze eigen voorwaarden. Voorheen was het een opdrachtgever die naar ons toe kwam en dan ging de vraag over communicatie en vormgeving. Nu dealen we met vraagstukken die veel groter en breder geformuleerd zijn. Die kunnen we niet zelf oplossen, maar wij proberen met een grote creatieve community verspreid over de hele wereld tot nieuwe ideeën, oplossingen en strategieën te komen.

Pepijn Zurburg, Co-founder en creative director bij What Design Can Do

Jullie hebben de doelen van WDCD als volgt geformuleerd: “goed zorgen voor de planeet, goed zorgen voor jezelf en goed zorgen voor de mensen.” Hoe zorgen jullie voor je eigen organisatie?

We proberen ons werk steeds meer bottom-up te benaderen. Richard en ik zijn het bestuur van de stichting, maar het kan niet zo zijn dat wij alleen maar vanaf de apenrots dingen naar beneden roepen. We proberen de medewerkers actief bij beleid en beslissingen te betrekken. Dat soort teambetrokkenheid moet je wel goed organiseren: momenteel zijn allerlei commissies nieuw beleid aan het ontwikkelen. De afgelopen tijd hebben we bijvoorbeeld gewerkt aan een soort gedragscode voor partners, om aan de hand daarvan te bekijken met wie we al dan niet willen werken. Corporate klanten zullen daar niet van onder de indruk zijn, maar wij willen zelf van tevoren een goed assessment kunnen maken. Of neem een onderwerp als diversiteit en inclusie. Puur vanuit de demografie zitten wij niet in een diverse omgeving. De meeste mensen waar wij mee werken zitten in een bepaalde groep en voor je het weet zit je alleen nog maar in die bubbel. We zijn nu met mensen uit het team en van buiten aan het bekijken hoe wij kunnen werken aan meer diversiteit en inclusiviteit. Dat zit bijvoorbeeld in hoe je de vacatureteksten opstelt, maar ook in het ontsluiten van allerlei informatie in andere talen, zodat je drempels wegneemt. Voor je het weet ben je wereldwijd programma aan het uitrollen voor enkel mensen die toegang hebben gehad tot hoger onderwijs. Daar zit in Nederland al een kloof, maar het geldt des te meer als je programma’s in Brazilië, Mexico of India gaat maken. We proberen ons zo te organiseren dat iedereen zich ten alle tijden veilig voelt om een vinger op te steken en zich ergens tegen aan te bemoeien of te vragen: “hé, hoe zit dit?” Dat vertrouwen is voor ons erg belangrijk. Als stichting hebben we natuurlijk ook een raad van toezicht en die hebben ook een rol om te zorgen dat wij als bestuur scherp blijven op dat soort onderwerpen.

Wat zou het voor jullie mogelijk maken om nog eerlijker te werken?

Er werken hier in principe alleen maar mensen die betaald worden. Rond events werken we wel met vrijwilligers, maar dat zijn dan eigenlijk altijd mensen die dat vanuit hun opleiding doen. Vooraf moet het dan ook helder zijn wat iemand wil bereiken. Wat heb jij aan doelen als stagiair? Wat wil je leren en wat is de transactie die daaraan onderliggend is? In de programma’s die we doen, zijn we eigenlijk heel transparant, open en eerlijk. We publiceren al onze methodes en materialen zodat ze voor iedereen te gebruiken zijn. Op het gebied van Fair Practice kunnen we misschien wel beter delen hoe wij daar tegenaan kijken en wat wij precies doen. We zouden denk ik ook best nog transparanter kunnen zijn. We rapporteren ons helemaal suf aan allerlei partners, maar we publiceren bijvoorbeeld nog geen jaarrekeningen of jaarverslagen op onze website. Dat zouden we in ieder geval kunnen gaan doen.

Fragmenten werkplek What Design Can Do

Jullie zijn inmiddels zo’n twintig jaar aan het werk met De Designpolitie. In een interview gaf je ooit aan dat jullie in de eerste jaren opdrachtgevers versleten als brandhout. Hoe hebben jullie duurzamer leren werken? 

We zijn al op de academie begonnen en deden veel opdrachten naast het schoolwerk. Wij zagen in het begin alleen maar de opdracht. Dat daar mensen en een organisatie bij horen, die ook belangen hebben en voor wie het ook veilig en comfortabel moet zijn, daar hadden we helemaal geen oog voor. Dat hebben we echt door schade en schande geleerd. Wij zagen in een opdracht alleen maar de kans om het allergaafste ooit te maken. Dat heeft ons natuurlijk wel ergens gebracht, maar als ik eraan terugdenk was het ook naïef en op het asociale en het arrogante af. Dat hebben we echt moeten leren. We staan nu als stichting op een kruispunt. We schuiven meer en meer op richting een non-profit goede doelen stichting, maar we zijn ook ondernemend. We initiëren en ontwikkelen nog steeds nieuwe dingen. We verzinnen programmalijnen en activiteiten en zorgen dat daar financiering voor komt, maar dat is op een bepaalde manier altijd op onze eigen voorwaarden. Voorheen was het een opdrachtgever die naar ons toe kwam en dan ging de vraag over communicatie en vormgeving. Nu dealen we met vraagstukken die veel groter en breder geformuleerd zijn. Die kunnen we niet zelf oplossen, maar wij proberen met een grote creatieve community verspreid over de hele wereld tot nieuwe ideeën, oplossingen en strategieën te komen. Uiteindelijk zit voor ons de duurzaamheid in de regie in eigen hand te nemen, door een mix te zoeken tussen het werken in opdracht, waarbij je afhankelijk bent van externe factoren of opdrachtgevers en daarnaast dingen zelf ondernemen. We hebben het altijd best ingewikkeld gevonden om koude acquisitie te doen. In het begin ging dat fantastisch, maar op een gegeven moment merkten we dat we minder jong en hip werden. We zaten vaak in pitches die we verloren. Duurzaamheid zit hem in het bouwen aan duurzame samenwerkingen en het uitzetten van langere lijnen. We werken nu bij WDCD ook met financiering die een ander tempo heeft. We zitten nu in de gelukkige situatie dat we een aantal financiers hebben die ons meerjarig ondersteunen. Daardoor hoef je dus niet elke week te denken hoe je verder moet. Eerder konden we niet verder kijken dan drie maanden. Als ik daaraan terugdenk, vraag ik me wel eens af hoe we dat in godsnaam gedaan hebben. Dat heeft veel grijze haren opgeleverd.

Fragmenten werkplek What Design Can Do

Heb je vanuit je eigen ervaringen een advies voor jonge ontwerpers?

Wat kunnen zij volgens jou het beste doen om voor zichzelf een eerlijke professionele praktijk te ontwikkelen? Het is heel spannend om meteen na de academie voor jezelf te beginnen. Zo zijn wij ook gestart. Wij waren er echt van overtuigd dat we iets heel anders te melden hadden en dat gingen we zeker niet doen binnen één of ander corporate bureau. Je kunt zo je eigen keuzes maken en met een soort vrijheid je leven en je onderneming inrichten. Je bent afhankelijk van je klanten, maar je hebt wel je eigen voorwaarden. Toch is het ook wel slim om eerst wat dingen te leren in de veilige omgeving van een gevestigd bureau, want dan draag je niet meteen het risico als iets niet goed gaat. Je leert daar goed hoe je omgaat met opdrachtgevers en hoe je dat organiseert. Je leert wanneer je extra gas moet geven of je poot stijf moet houden en wanneer je moet denken: “water onder de brug, business as usual.” Ik vind het wel heel leuk om te zien dat een aantal mensen die ooit bij ons stage hebben gelopen of gewerkt hebben, vervolgens best wel succesvol voor zichzelf begonnen zijn. Dat vind ik heel gaaf om te zien. Dan hebben wij hopelijk ergens iets goed gedaan.

Tekst: Manus Groenen
Fotografie: Liza Wolters